Ω αγαπημένο μου παιδί...


Είναι η μοναχική ιστορία του βοσκού

Το καημένο αγόρι ήθελε να τη διηγηθεί

Και αποκοιμήθηκε...

Η λήθη στον ύπνο ταιριάζει

Πώς θά' θελα κι εγώ έτσι να αποκοιμηθώ...

Τη λήθη να βρω μέσα στον ύπνο

Μόνο ειρήνη γυρεύω

Ας μπορούσα να ξεχάσω

Όμως μάταια προσπαθώ

Ακόμα βλέπω μπροστά μου

το γλυκό της πρόσωπο

Η γαλήνη με έχει ξεχάσει

Γιατί να πρέπει να πονώ;

Εκείνη! Πάντα στην καρδιά μου μιλά

Μοιραία οπτασία άσε με!

Με πονάς τόσο πολύ, αλοίμονό μου...

Ο Φεντερίκο θρηνεί για την αγάπη του που τον άφησε δίχως να σκεφτεί. Φεύγει μακριά από το σπίτι του για να γλυτώσει από τον πόνο, τα πάντα γύρω του όμως του θυμίζουν αυτήν… Πόσες φορές μια τέτοια ιστορία δεν έχει ακουστεί; Κι όμως ποτέ δεν καταντά κοινότυπη. Γιατί τα παραπάνω είναι λόγια που όλοι θα θέλαμε να έχουμε τραγουδήσει, όλοι τα έχουμε νιώσει. Η διαφορά είναι ότι, στην περίπτωσή μας, ο Φεντερίκο δεν είναι ο μορφονιός από την Arles, αλλά ο José Carreras και η θεία ερμηνεία του ανυψώνει το τραγούδι πολύ πάνω από τα σανίδια της σκηνής. Δεν είναι τα πλουμιστά κουστούμια ή τα ευφάνταστα σκηνικά. Το μεγαλείο της όπερας είναι αυτή η μαγεία του ανθρώπου που δημιουργεί κάτι ανώτερο από τον ίδιο του τον εαυτό.

Η όπερα στις μέρες μας είναι ένα πολύ παρεξηγημένο μουσικό ιδίωμα. Πολλοί τη θεωρούν μουσική για τους πλούσιους και τους σνομπ, άλλοι την αντιμετωπίζουν σαν ένα μάτσο ακαταλαβίστικες στριγγλιές από μια χοντρή με αστείο μακιγιάζ. Η συνηθισμένη δικαιολογία είναι ‘Μα δεν καταλαβαίνω τι λένε…’. Είναι όμως τόσο σημαντικό; Αναμφίβολα, υπάρχουν στιγμές στιχουργικού μεγαλείου σε αναρίθμητες όπερες, μα δεν είναι αυτό που τις κάνει ξεχωριστές.

Η αγάπη σε προφυλάσσει

Από το να μην αγαπάς

Το απαλό σου χέρι που με απωθεί

Ψάχνει τη ζεστασιά του δικού μου χεριού

Τα μάτια σου λένε σε αγαπώ

Ενώ τα χείλη σου μου λένε

Δεν θα σε αγαπήσω…

Σε αυτή την aria από τη Fedora του Giordanno — τη συντομότερη aria που γράφτηκε ποτέ - κρύβεται το μυστικό της παγκόσμιας απήχησης του λυρικού θεάτρου. Aria, αέρινη μουσική, άυλη, αιθέρια, μαγευτική. Δεν μπορείς να την ακουμπήσεις, μα την αναπνέεις γιατί την έχεις ανάγκη. Η όπερα ήταν από τα γεννοφάσκια της συνυφασμένη με το θέατρο. Αν θέλετε, ήταν το musical περασμένων εποχών, με αυτοκράτορες, αυλές, συνωμοσίες, έρωτες. Μπορεί ο Mozart να έγραψε την Απαγωγή από το Σαράι κατ’ εντολή του Αυτοκράτορα της Αυστρίας, στο μυαλό του όμως είχε τον απλό λαό που ήθελε να διασκεδάσει.

Ο κόσμος είχε την πολυτέλεια να απολαμβάνει μια μορφή τέχνης λαϊκή τότε, που όμως άντεξε στο πέρασμα του χρόνου χάρη στην αυθεντικότητά της. Στην πλειοψηφία τους ιστορίες αγάπης, οι όπερες ήταν κατανοητές από τον απλό κόσμο ακριβώς γιατί μιλούσαν για καταστάσεις που όλοι βιώνουν. Και, επειδή τίποτε δε γίνεται τυχαία, οι πιο ρομαντικές άριες ευτύχησαν να τραγουδηθούν από λυρικούς τραγουδιστές τόσο προικισμένους που θαρρείς πως και ο ήλιος στέκεται στον ουρανό και δεν δύει μέχρι να ακούσει και τις τελευταίες νότες… Ποιος καταλαβαίνει τι τραγουδά το αηδόνι; Και ποιος θα πει πως το αηδόνι δεν τραγουδά μεθυστικά;

Γέλα παλιάτσο για τη χαμένη αγάπη σου

Γέλα για τον πόνο που σου τυραννά την καρδιά

Είσαι μόνο ένας άνθρωπος

Φόρα την κάπα σου και την αλευρωμένη φάτσα

Ο κόσμος πληρώνει και θέλει να γελάσει

Κι αν ο αρλεκίνος σου έκλεψε το καπέλο

Γέλα παλιάτσο και ο κόσμος θα χειροκροτήσει…

Ιστορίες πόνου, θλίψης, αποχωρισμού. Πόλεμοι και διεκδικήσεις, προδοσίες, θάνατος, ζωή, ότι μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος μπορεί και να τραγουδηθεί. Όταν ο Radamés μαθαίνει ότι πρέπει να πάει σε πόλεμο ενάντια στο στρατό της Αιθιοπίας, η αγάπη του για την Aida, την κόρη του Αιθίοπα βασιλιά, τον λυγίζει. Το βάρος της επιλογής είναι μεγάλο, το δίλημμα πικρό. Δε θέλει να πολεμήσει την πατρίδα της αγαπημένης του, μα η ευκαιρία του να την πάρει κοντά του βρίσκεται στο να ηγηθεί του αιγυπτιακού στρατού.

Αν ήμουν εγώ ο πολεμιστής

Αν τα όνειρά μου βγαίναν αληθινά

Ένα στρατό από άντρες θαρραλέους να οδηγήσω

Όλες τις νίκες στη Μέμφιδα να αφιερώσω

Και σε σένα, γλυκιά Aida

Επιστρέφοντας σε δάφνες τυλιγμένος

Να πω πως για σένα πολέμησα

Για σένα νίκησα!

Αιθέρια Aida, θεϊκή μορφή

Μυστικέ μου κήπε με φως και άνθη

Είσαι η βασίλισσα της σκέψης μου

Είσαι η εκπλήρωση της ζωής μου

Θέλω τον ουρανό που αξίζεις να σου δώσω

Τη γλυκιά αέρινη πνοή της πατρίδας σου

Να βάλω ένα λουλούδι στην καρδιά σου

Και να σου χτίσω ένα θρόνο

Δίπλα στον ήλιο

Η Aida, διχασμένη ανάμεσα στον έρωτα και την πατρίδα, αφήνει τα συναισθήματά της να την κατακλύσουν και στέλνει στο Radamés μια ευχή που πονά μα απελευθερώνει.

Γύρνα νικητής

Από τα χείλη μου γλιστρούν αυτά τα λόγια

Νίκησε τον πατέρα μου

Και το στρατό που την πατρίδα μου φυλά

Το παλάτι μου και το όνομα

Που είναι ο ουρανός, η δύναμή μου!

Νίκησε τα αδέρφια μου

Να δω το αίμα τους στα χέρια σου

Κι εσύ θριαμβευτής

Με τις επευφημίες του στρατού σου

Σύρε πίσω από το άρμα σου

Σα σκλάβο τον πατέρα μου!

Θεοί τα τρελά μου λόγια ξεχάστε!

Μα τι λέω; Και η αγάπη μου;

Μπορώ να ξεχάσω την αγάπη

Που με σκλαβώνει

Σαν ακτίνες του ήλιου που με ευλογεί;

Πρέπει να ζητήσω θάνατο από το Radamés

Αυτόν που παντοτινά αγαπώ

Ποτέ μια καρδιά στον κόσμο ετούτο

Από τόση σκληρότητα δεν πληγώθηκε!

Θεοί! Συμπόνια δείξτε στη συμφορά μου

Ελπίδα στο θρήνο μου δε βρίσκω

Μοιραία αγάπη, ατέρμονη αγάπη

Την καρδιά μου σπάσε

‘Η σκότωσέ με…

Ποιος θα μείνει ασυγκίνητος μπροστά σε μια τέτοια ιστορία; Οι ερμηνείες δίνουν μια διάσταση θεϊκή στα λόγια αυτά. Και καθώς η νύχτα πέφτει, το κορμί λυγίζει από το δυσβάσταχτο πόνο, οι σκιές μακραίνουν στους πέτρινους τοίχους. Ας ήταν να αλλάξουν οι θεοί την καταραμένη μοίρα, ας ήταν ο ήλιος να ζεστάνει το υγρό και παγωμένο δωμάτιο. Υπάρχει ελπίδα; Μπορεί η λύτρωση να απαλύνει τη δυστυχία; Ξαφνικά, ένα φλάουτο… Κανείς δεν πρόκειται να κοιμηθεί στο Πεκίνο μέχρι να μάθει η πριγκίπισσα Turandot το όνομα του Calaf, του άγνωστου πρίγκιπα. Μα, αλίμονο! Αν το όνομά του μαθευτεί πριν την αυγή, ο Calaf ξέρει πως τον περιμένει ο θάνατος…

Κανείς δεν κοιμάται

Ούτε εσύ πριγκίπισσά μου

Μέσα στην κρύα σου κάμαρα

Κοιτάς τα αστέρια που τρέμουν από αγάπη

Και από προσμονή

Μα το μυστικό μου είναι καλά κρυμμένο μέσα μου

Το όνομά μου κανείς δε θα μάθει

Στα χείλη σου θα το πω

Όταν πια το φως θα λάμπει!

Εξαφανίσου νύχτα

Τρεμοσβήστε άστρα

Με την αυγή θα σε κερδίσω!

Κλείστε τα μάτια και αφεθείτε. Το πιο γλυκό ηλιοβασίλεμα δεν είναι αυτό που βλέπουμε στον ορίζοντα. Είναι αυτό που κάνει την καρδιά να χτυπά με ζεστασιά…